Niniejsza notatka zawiera informacje na temat elektrostymulacji (e-stim) kończyny dolnej, przydatne dla osób po udarze mózgu.  Elektrostymulacja jest potężnym narzędziem w rehabilitacji, gdy jest łączona z aktywnymi ćwiczeniami i terapią funkcjonalną. Zaznaczam, że nie jest to instrukcja, tylko wyniki doświadczeń przeprowadzonych wyłącznie na sobie. Na mnie działa a na innych nie musi. 
 
1. Rodzaje stymulacji kluczowe dla kończyny dolnej
​
**NMES** Neuromuscular Electrical Stimulation  Reedukacja i wzmacnianie osłabionych/zwiotczałych mięśni.
**FES**  Functional Electrical Stimulation. Stymulacja używana podczas wykonywania czynności funkcjonalnej, np. chodzenia.
**TENS**  Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation. Stosowany głównie do tymczasowej kontroli bólu (stymuluje nerwy czuciowe).
 
**Kluczowa zasada:** Aby terapia była skuteczna i prowadziła do trwałej poprawy funkcji (efekt terapeutyczny), NMES i FES muszą być zintegrowane z "czynnością funkcjonalną" oraz wysiłkiem woli pacjenta. Samo siedzenie ze stymulatorem bez aktywności jest mało skuteczne.
 
2. Nastawy urządzenia (NMES/FES) dla mięśni osłabionych (zwiotczałych)
​
Dla mięśni, które są zbyt rozluźnione (osłabione) i nie wykazują wystarczającej siły (np. przy opadającej stopie), stosujemy programy wzmacniające i reedukacyjne.
**Częstotliwość (Frequency) 20 – 50 Hz zapewnia utrzymujący się (sustained) skurcz mięśnia, co jest optymalne dla wzmacniania po urazach neurologicznych.
**Szerokość impulsu (Pulse Duration) 250 – 300 µs (mikrosekund) wytwarza silniejszy skurcz, co jest typowym zakresem dla reedukacji ruchowej.
**Amplituda (Intensity, mA) maksymalna tolerowana. Musi wywołać wyraźny skurcz mięśnia. Powinna być tak wysoka, jak pacjent jest w stanie znieść.
**Cykl pracy (Duty Cycle) włączone - wyłączone (np. 5 s ON, 10 s OFF). Stosunek 1:2 lub 1:5 (Włączone:Wyłączone) jest zalecany, aby zapobiegać szybkiemu zmęczeniu mięśni.
**Ramp Up/Down 1 – 2 sekundy. Stopniowe narastanie i zanikanie stymulacji, co zwiększa komfort pacjenta.
**Czas sesji zwykle 15 – 30 minut 

 
3. Program dla mięśni spiętych (spastycznych)
 
Spastyczność jest efektem tymczasowym, a jej redukcja za pomocą elektrostymulacji jest krótkotrwała (mierzona w minutach).
 **Cel to zmniejszenie napięcia (spastyczności) Stymulacja mięśnia antagonistycznego (przeciwstawnego). Stymuluj przez co najmniej 10 minut, aby uzyskać relaksację neurologiczną.
Jeśli np. zginacze stawu kolanowego są spastyczne, należy stymulować mięśnie czworogłowe (prostowniki kolana) .
 
4. Miejsce przyklejenia elektrod (Kończyna dolna)
 
Elektrody powinny być umieszczone nad **brzuścem mięśnia** (muscle belly) lub w punkcie motorycznym, gdzie nerw wchodzi do mięśnia, aby uzyskać silniejszy i bardziej komfortowy skurcz przy niższej intensywności.
**Stopa/Kostka (Opadająca stopa) zgięcie grzbietowe. Na brzuścu mięśnia piszczelowego przedniego. Zazwyczaj stosuje się FES.
**Kolano wzmacnianie/reedukacja mięśnia czworogłowego. Dwie elektrody na udzie, nad brzuścem mięśnia czworogłowego.
**Biodro wzmacnianie stabilizacji (Mięśnie pośladkowe) na mięśniu pośladkowym wielkim i średnim.
 
**Wskazówki dotyczące elektrod:**
*   Elektrody powinny być oddalone od siebie o co najmniej 1 cal (2,54 cm) lub około 3 palce (3 cm), aby zapewnić lepsze rozproszenie prądu. Zbyt mała odległość lub zbyt blisko zginaczy/prostowników może spowodować niepożądany skurcz.
*   Skóra powinna być czysta i sucha (bez balsamów/kremów), aby zapewnić najlepsze przewodnictwo.
*   Dla większych mięśni (np. czworogłowy) stosuje się większe, prostokątne elektrody.

 
Poniższe źródła zawierają najbardziej kompleksowe i przydatne informacje dotyczące elektrostymulacji w kontekście rehabilitacji neurologicznej i udaru:
 
1.  "Electrical Stimulation Therapies and Technology • Lucinda Baker, PhD". Oferuje głębokie wyjaśnienie zasad kontroli motorycznej i facylitacji, stosowania FES (czujnik przechyłu), zarządzania spastycznością (stymulacja antagonistyczna) oraz znaczenia angażowania pacjenta w aktywną terapię w celu osiągnięcia plastyczności mózgu.
2.  **"Guide to electrical stimulation therapy for stroke patients". * Stanowi jasny przewodnik dla pacjentów po udarze, precyzyjnie rozróżniając TENS, NMES i FES. Podkreśla konieczność łączenia NMES z czynnościami funkcjonalnymi (np. zadaniami ukierunkowanymi na cel) i ostrzega przed pasywnym stosowaniem e-stimu.
3.  **"Understanding the Many Types of Electrical Stimulation: A Guide to TENS, NMES, FES, and More - Myolyn" oraz "What to Know About Electrical Stimulation Therapy" (Verywell Health).** Zapewniają solidne podstawy teoretyczne i praktyczne, wyjaśniając różne typy stymulacji (NMES, FES, TENS), ich cele, korzyści oraz ważne przeciwwskazania i ryzyka, które należy uwzględnić.