Niniejszy tekst jest próbą wyciągnięcia esencji z dwudziestu czterech filmów obejrzanych na kanale YouTube "Rehab HQ". Wiele razy podkreślałem, że jestem tyko "poszkodowanym" i się nie znam - szukam.. Z pewnością podejście Tary Tobias jest jednym z wielu, z którym można się zgadzać albo nie.. Ja sam na przykład uważam, że jakość nie jest priorytetem. Jako wieloletni nauczyciel doświadczyłem tego, że najpierw trzeba się "nauczyć robić", żeby zacząć myśleć o tym "jak" to robić. Przynajmniej w niektórych dziedzinach. Niemniej Tara wydaje mi się dość konkretna w tym, co przedstawia. Wiele filmów Google tłumaczy na polski (ustawienia/dźwięk), tym bardziej zachęcam do odwiedzenia kanału.

​

Po rozmowie z terapeutami postanowiłem doprecyzować - żeby nie uczyć się "złych" rzeczy, wzorców - trzeba na pewna rzeczy zwracać uwagę od razu (żeby później tego nie naprawiać). Tak jak ja ucząc akordu, zwracałem uwagę na to gdzie stawiać palce czy jak mocno. Niemniej na pewne rzeczy na wczesnym etapie jest czas.. Trzeba baletnicę najpierw nauczyć swobodnie chodzić na palcach, zanim zacznie na nich tańczyć. Tak ja teraz całą uwagę skupiam na tym, żeby zrobić krok a nie na tym, czy dobrze stawiam stopę.. Za wcześnie bym się na tym skupił..

  

Opisuję najpierw problemy a później ćwiczenie na ich rozwiązanie. Kto nie ma ochoty czytać - wrzucam piętnastominutową pogadankę, wygenerowaną na podstawie tych dwudziestu czterech filmów przez AI (NotebookLM):

Chodzenie po udarze

​

​

Powrót do sprawności ruchowej po udarze często wiąże się z koniecznością ponownej nauki koordynacji, równowagi i kontroli mięśni. Uszkodzenie mózgu prowadzi do utraty zdolności łączenia pracy grup mięśni. Poniżej przedstawiam główne (według Tary) wyzwania:

​

1. Spastyczność i Nieprawidłowe Wzorce
   Problem: Spastyczność to mimowolne skurcze mięśni (zwiększone napięcie mięśniowe), które są zależne od szybkości ruchu. Jest to częsty objaw po uszkodzeniu obszaru motorycznego mózgu.
    

“Przegląd od AI:
Synergia to zjawisko, w którym współpraca lub współdziałanie różnych czynników przynosi efekt większy niż suma ich oddzielnych działań. Oznacza to, że wspólnie działające elementy tworzą coś bardziej wartościowego, co można opisać jako równanie (1+1=3) lub więcej. Przykłady obejmują współpracę zespołową, współdziałanie substancji (np. w lekach czy suplementach) lub łączenie różnych technologii.“

​

Przyczyny i objawy:
Wzorce Synergii Prostowniczej: Jest to nienaturalne połączenie ruchów, w którym mięśnie łączą się nienormalnie. Na przykład, jeśli chcesz wyprostować kolano lub biodro, stopa chce się skierować w dół (wzajemne powiązanie wyprostu stawu biodrowego i zgięcia podeszwowego stopy).
Opadająca Stopa: Mimowolne skierowanie stopy w dół (spastyczność mięśnia brzuchatego łydki może uniemożliwiać swobodne podniesienie stopy. W ciężkich przypadkach, ten skurcz jest tak silny, że może doprowadzić do przeprostu kolana, ponieważ stopa nie może się ruszyć na podłożu, a kość piszczelowa cofa się, powodując odgięcie kolana do tyłu.
Nieprawidłowe Ustawienie Kończyny Górnej: Podczas chodu, spastyczność lub nieprawidłowe wzorce synergii mogą powodować, że ramię jest przyciągane do ciała i wygina się do góry.

    2. Dysocjacja (rozdzielanie ruchu)
 

Problem: Dysocjacja to utrata automatycznej zdolności mózgu do oddzielenia prawej strony ciała od lewej, co oznacza, że kończyny nie mogą pracować niezależnie od siebie.

Przyczyny i objawy:
Kiedy stoisz na jednej nodze, a druga ma się zgiąć, aby się przesunąć, brak dysocjacji oznacza, że noga obciążona nie chce się wyprostować (w fazie stania), a noga przenoszona nie chce się zgiąć.
Jest to kluczowe dla fazy stania w chodzie, gdzie należy nauczyć się wyprostować nogę zaangażowaną bez jednoczesnego wyprostu nogi niezaangażowanej.

   3. Niestabilność i Utrata Orientacji
 

Problem: Brak pewności siebie podczas stania na słabszej nodze.

Przyczyny i objawy:
Słabość lub Brak Kontroli: Kolano może się uginać przy obciążeniu z powodu osłabienia mięśnia czworogłowego lub mięśni zginających podeszwowo stopy. Innym problemem jest brak skoordynowanego skurczu mięśni pośladkowych i czworogłowych.
Utrata Orientacji. Uszkodzenie mózgu może zmienić odczucie, gdzie znajduje się środek ciała lub pion. Osoba może czuć, że się przewraca, gdy w rzeczywistości jest w pozycji pionowej. Może to prowadzić do kompensacji na mocniejszą stronę.

​​

Zestaw Ćwiczeń Naprawczych

 

Ćwiczenia te mają na celu ponowną naukę wzorców ruchowych, a nie tylko wzmacnianie mięśni. Zawsze upewnij się, że jesteś bezpieczny podczas wykonywania ćwiczeń – w razie potrzeby użyj pomocy terapeuty lub członka rodziny.

 

A. Przywracanie Koordynacji i Synergii (Przysiad i Wstanie z Siedzenia)

Ćwiczenia te są kluczowe dla fazy stania cyklu chodu i dla wchodzenia po schodach techniką krok za krokiem.

1. Przysiad do ściany w celu poprawy Rytmu Biodro-Kolano.
   Celem jest nauczenie się jednoczesnego zginania i prostowania bioder i kolan w skoordynowanym rytmie.
   Wykonanie: Stań tyłem do ściany, stopy w odległości około 15 cm od ściany. Jednocześnie zginaj biodra i kolana, tak aby pośladki delikatnie dotknęły ściany. Unikaj prostowania kolan, zanim pośladki oderwą się od ściany. Cały ruch (zginanie i prostowanie) powinien odbywać się w tym samym tempie.
    

2. Przysiad z Bloczkami/Paskiem (dla Kontroli Rotacji i Kompensacji)
   Celem jest wzmocnienie wewnętrznych rotacji i zapobieganie kompensacji silniejszą nogą lub rotacji zewnętrznej nogi.
   Wykonanie: Umieść małą kostkę (lub cokolwiek) między stopami i pasek wokół kolan (aby utrzymać je na szerokości bioder). Ustaw krzesło za sobą (użyj wyższego krzesła, jeśli to konieczne). Podczas siadania, ściskaj kostkę. Uginaj się, aż delikatnie dotkniesz krzesła, upewniając się, że kolana znajdują się bezpośrednio nad stopami i nie dryfują na boki. Wstań, kontynuując ściskanie kostki.
    

3. Wstanie z Siedzenia z Naciskiem na Nogę Zaangażowaną
   Cel to ponowna nauka wyprostu nogi zaangażowanej (słabszej) bez jednoczesnego wyprostu nogi niezaangażowanej.
   Wykonanie: Usiądź na stabilnym krześle. Ustaw stopę nogi niezaangażowanej (silniejszej) na podwyższonej powierzchni (np. inny stołek lub niższy stopień), tak aby kolano i biodro były mocno zgięte (w skrajnym zgięciu). Noga zaangażowana (pracująca) jest na podłodze. Przesuń ciężar ciała na nogę zaangażowaną, sięgnij do przodu i wstań. Skup się na nacisku pod stopą nogi zaangażowanej; staraj się nie przenosić ciężaru na nogę zgiętą. Powtarzaj wstawanie i siadanie.
    

 

B. Radzenie Sobie ze Spastycznością i Opadającą Stopą

1. Rozciąganie Zgięcia Grzbietowego z Klinem
   Cel to rozciągnięcie napiętych mięśni łydki (spastyczność) i zmuszenie kostki do pozostania w zgięciu grzbietowym.
   Wykonanie: Użyj klina lub złożonego ręcznika. Ustaw szerszą sekcję pod palcami stopy zaangażowanej (klina płasko, by wymusić zgięcie grzbietowe). Upewnij się, że przesuwasz biodra do przodu, „wciągając pośladki”, aby poczuć rozciąganie wzdłuż tylnej części podudzia. Utrzymaj lekkie zgięcie w kolanie, nie prostuj go całkowicie. Utrzymaj pozycję.
    

2. Chodzenie w Przysiadzie
   Cel: Przerwanie wzorca przeprostu kolana i kaskady spastyczności.
   Wykonanie: Chodź, utrzymując kolana cały czas lekko zgięte. Świadomie unikaj blokowania kolana w wyproście. To celowe „przysiadanie” podczas chodzenia ułatwia przenoszenie środka ciężkości do przodu.
    

3. Zginanie Kolana w Leżeniu na Brzuchu
   Celem jest rozluźnienie i rozciągnięcie spastycznych mięśni prostujących kolano (czworogłowych).
   Wykonanie: Połóż się na brzuchu. Użyj paska rozciągającego (lub podobnego) zaczepionego wokół kostki nogi zaangażowanej. Użyj silniejszej ręki, aby delikatnie zgiąć kolano w kierunku pośladka, a następnie powoli je rozluźnić. Skup się na relaksacji nogi.
    

 

C. Poprawa Kontroli Nogi w Fazie Przenoszenia

1. Ćwiczenie na odłączenie biodra od pracy kolana
   Cel: Nauczenie się zginania biodra przy jednoczesnym utrzymaniu wyprostowanego kolana, co jest kluczowe dla końcowej fazy wymachu.
   Wykonanie: Usiądź na krześle z oparciem. Aby wykonać ten ruch (zgięcie biodra z wyprostem kolana), użyj taśmy oporowej zaczepionej z tyłu krzesła, aby pomagała ona unosić nogę. Kluczowy jest zamiar rozluźnienia mięśnia pośladkowego i pozwolenie taśmie na uniesienie nogi, przy jednoczesnym utrzymaniu kolana zablokowanego w wyproście.
    

2. Wzmacnianie Ruchu na Skos
   Cel: Zapobieganie rotacji zewnętrznej nogi podczas przenoszenia.
   Wykonanie: Usiądź na krześle (na początku z oparciem). Unieś kolano nogi zaangażowanej i przyciągnij je w kierunku przeciwnego ramienia (po przekątnej, w poprzek linii środkowej). Skup się na łatwości ruchu, a nie na sile. Aby zwiększyć trudność, wykonuj to w pozycji stojącej (trzymając się) lub z wyprostowaną nogą.
    

 

D. Ćwiczenia Równowagi i Orientacji Środka Ciała 

   1. Przesunięcie Ciężaru Ciała w Staniu 
Cel: Zwiększenie obciążenia nogi zaangażowanej i poprawa kontroli.
Wykonanie: Stań prosto, trzymając się czegoś stabilnego, jeśli to konieczne. Przesuń ciężar ciała na nogę zaangażowaną (słabszą). Gdy poczujesz, że ciężar jest przeniesiony, unieś piętę nogi niezaangażowanej (silniejszej). Powtarzaj przesunięcie i uniesienie pięty. Jeśli palce stopy zaangażowanej zaczną się zwijać, cofnij się do łatwiejszego kroku.

   2. Stanie na Jednej Nodze z Bloczkami 
Cel: Poprawa świadomości linii środkowej i zmuszenie ciała do centrowania się nad nogą zaangażowaną.
Wykonanie: Ustaw bloczek do jogi między stopami na podłodze. Przesuń ciężar na nogę zaangażowaną. Delikatnie dotknij czubkiem stopy niezaangażowanej bloczka. Jeśli nie jesteś wyśrodkowany, bloczek się przewróci. Zacznij od bloczka leżącego płasko; jeśli to zbyt łatwe, postaw go na boku, aby zmniejszyć powierzchnię i zwiększyć wyzwanie.

   3. Trening Orientacji w Siedzeniu z Granicami 
Cel: Ponowna nauka orientacji do linii środkowej i pionu w bezpiecznej pozycji siedzącej.
Wykonanie: Usiądź na krześle z oparciem. Umieść stabilne obiekty za plecami i po jednej stronie ciała, tworząc „kąt”. Połóż ręce na tych obiektach, aby pomóc w przenoszeniu ciężaru. Przesuwaj ciało na boki i z powrotem do środka. Granice te dają informację zwrotną, gdy ciało jest przesunięte poza linię środkową.

 

Podsumowanie

Kluczem do poprawy mobilności po udarze jest świadome stawianie jakości ruchu nad prędkością lub dystansem, szczególnie w ciągu pierwszych 18–24 miesięcy, kiedy mózg aktywnie się reorganizuje. Regularne ćwiczenie tych ukierunkowanych ruchów w kontrolowanym środowisku ma na celu utrwalenie prawidłowych wzorców, które ostatecznie staną się automatyczne podczas chodu. Zrozumienie, że ruch jest adaptacją i często wiąże się z dyskomfortem (który jest normalny w procesie nauki) jest kluczowe dla powrotu do zdrowia.

 

 

Analogia dla zrozumienia braku koordynacji (Dysocjacji):
Wyobraź sobie, że uczysz się jeździć na rowerze, w którym hamulec i pedały są połączone liną. Kiedy chcesz nacisnąć pedały, aby ruszyć (wyprost nogi w fazie stania), lina ciągnie również hamulec, zmuszając cię do zablokowania drugiej nogi (zgięcie nogi w fazie przenoszenia). Ćwiczenia na dysocjację to jak zerwanie tej niepotrzebnej liny, aby każda noga mogła pracować niezależnie i płynnie.